म्हणी आणि त्यांचे अर्थ

/ मराठी व्याकरण

क्रमांक म्हण अर्थ  
१असतील शिते तर जमतील भूते.एखाद्या माणसाकडून फायदा होणार असला की त्याच्याभोवती माणसे गोळा होतात.
२चढेल तो पडेल.गर्विष्ठ माणसाचा गर्व उतरल्याशिवाय राहत नाही.
३असंगाशी संग आणि प्राणाशी गाठदुर्जन माणसाची संगत केल्यास प्रसंगी जीवालाही धोका निर्माण होतो.
४रात्र थोडी सोंगे फारकामे भरपूर पण वेळ थोडा असणे.
५रडत राऊत रडत राव घोड्यावर स्वारइच्छा नसताना जबाबदारी अंगावर पडणे.
६रामाशिवाय रामायण कृष्णाशिवाय महाभारतमुख्य गोष्टीचा अभाव.
७राईचा पर्वत करणेमूळ गोष्ट अगदी क्षुल्लक असता तिचा विपर्यास करून सांगणे.
८राज्याचे घोडे आणि खासदार उडेवस्तू एकाची मिजास दुसऱ्याची.
९कावळ्याच्या शापाने गाय मरत नाहीशूद्र माणसाने केलेल्या दोषारोपांने थोरांचे नुकसान होत नसते.
१०अडला हरी गाढवाचे पाय धरीएखाद्या बुद्धीमान माणसाला देखील अडचणीच्या वेळी दुर्जन माणसाची विनवणी करावी लागते.
११अन्नछत्री जेवणे, वर मिरपूड मागणेदुसऱ्याकडून आवश्यक ती धर्मार्थ मदत घ्यायची त्याशिवाय आणखीनही काही गोष्टी मागून मिजास दाखवणे.
१२कुडी तशी फोडीदेहा प्रमाणे आहार किंवा कुवतीनुसार मिळणे.
१३कावीळ झालेल्यास सर्व पिवळे दिसतेपूर्वग्रहदूषित दृष्टी असणे.
१४रंग जाणे रंगारीज्याची विद्या त्यालाच माहीत.
१५रोज मरे त्याला कोण रडेतीच ती गोष्ट वारंवार होऊ लागली म्हणजे तिच्यातील स्वारस्य नष्ट होते व तिच्याकडे कोणीही लक्ष देत नाही.
१६लग्नाला वीस तर वाजंत्री ला तीसमुख्य कार्य पेक्षा गौण कार्यालाच खर्च अधिक लष्कराच्या भाकर्‍या भाजणे बिन फायद्याचा आणि निरर्थक उद्योग करणे.
१७लकडी दाखविल्या शिवाय मकडी वळत नाहीधाका शिवाय शिस्त नाही.
१८लग्नाला गेली आणि बारशाला आलीअतिशय उशिराने पोहोचणे.
१९लंकेत सोन्याच्या विटादुसरीकडे असलेल्या फायद्याच्या गोष्टीचा आपल्याला उपयोग नसतो.
२०माणकीस बोललं, झुणकीस लागलंएकाला बोलणे अन् दुसऱ्या लागणे.
२१मामुजी मेला अन् गांव गोळा झालाक्षुल्लक गोष्टीचा गवगवा करणे.
२२मांजरीचे दात तिच्या पिल्लाला लागत नाहीआई वडिलांचे बोलणे लेकराच्या हिताचेच असते.
२३मानेवर गळू आणि पायाला जळूरोग एकीकडे उपाय भलतीकडे.
२४मारुतीची शेपूटलांबत जाणारे काम.
२५चालत्या गाडीला खीळव्यवस्थीत चालणार्‍या कार्यात अडचण निर्माण होणे.
२६कुऱ्हाडीचा दांडा गोतास काळस्वार्थासाठी केवळ दुष्ट बुद्धीने शत्रूला मदत करून आपल्याच माणसाचे नुकसान करणे.
२७चमत्काराशिवाय नमस्कार नाहीलोकांना काही विशेष कार्य करून दाखविल्याशिवाय लोक मान देत नाहीत.
२८अतिशहाणा त्याचा बैल रिकामाजो मनुष्य फार शहाणपणा करायला लागतो त्याचे मुळीच काम होत नाही.
२९जळत्या घराचा पोळता वासा प्रचंड नुकसानीतून जे वाचले ते आपले म्हणून समाधान मानावे.
३०कुंभारणीच्या घरातला किडा कुंभारणीचादुसऱ्याच्या स्वाधीन झालेला माणूस आपली मते विसरतो; आपल्या ताब्यात आलेल्या वस्तूवर आपलाच हक्क प्रस्थापित करणे.
३१ज्याच्या हाती ससा तो पारधीज्याला यश मिळाले तो कर्तबगार.
३२अंगाले सुटली खाज, हाताला नाही लाजगरजवंताला अक्कल नसते.
३३काप गेले नी भोके राहिलीवैभव गेली अन फक्त त्याच्या खुणा राहिल्या.
३४अंगावरचे लेणे, जन्मभर देणेदागिन्याकरिता कर्ज करून ठेवायचे आणि ते जन्मभर फेरीत बसायचे.
३५चोरावर मोरएखाद्या गोष्टीच्या बाबतीत दुसर्‍यावर कडी करणे.
३६अंत काळापेक्षा मध्यान्हकाळ कठीणमरण्याच्या वेदनांपेक्षा भुकेच्या वेदना अधिक दुःखदायक असतात.
३७चोराच्या मनात चांदणे वाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.
३८अंधारात केले, पण उजेडात आलेकितीही गुप्तपणे एखादी गोष्ट केली तरी ती काही दिवसांनी उजेडात येतेच.
३९कानात बुगडी, गावात फुगडीआपल्या जवळच्या थोड्याशा संपत्तीचे मोठे प्रदर्शन करणे.
४०अक्कल नाही काडीची नाव सहस्त्रबुद्धेनाव मोठे लक्षण खोटे.
४१काल महिला आणि आज पितर झालाअतिशय उतावळेपणाची वृत्ती.
४२जन्माला आला हेला, पाणी वाहून मेलानिरक्षर किंवा निर्बुद्ध माणसाचे आयुष्य शारीरिक कष्टामध्येच जाते.
४३कामापुरता मामाआपले काम करून घेईपर्यंत गोड गोड बोलणे.
४४चोराच्या उलटया बोंबास्वत:च गुन्हा करून दुसर्‍यावर आळ घेणे.
४५कावळा बसला आणि फांदी तुटलीपरस्परांशी कारण संबंध नसताना योगायोगाने दोन गोष्टी एकाच वेळी घडणे.
४६तंटा मिटवायला गेला गव्हाची कणिक करून आलाभांडण मिटविण्याऐवजी भडकावणे.
४७अघटित वार्ता आणि कोल्हे गेले तीर्थाअशक्यकोटीतील गोष्टी.
४८चिंती परा येई घरादुसर्‍याबदल मनात वाईट विचार आलेकी स्वत:चेच वाईट होते.
४९अती झाले अन आसू आलेएखाद्या गोष्टीचा अतिरेक झाला की ती दुःखदायी ठरते.
५०जित्याची खोड मेल्याशिवाय जात नाहीमूळचा स्वभाव आयुष्यात कधीच बदलत नाही.
५१अतिपरिचयात अवज्ञाजास्त जवळीकता झाल्यास अपमान होऊ शकतो.
५२जिच्या हाती पाळण्याची दोरी ती जगाते उद्धरीमातेकडून बालकावर सुसंस्कार होतात म्हणून ते भविष्यात कर्तुत्ववान ठरते.
५३अती झाले गावचे अन पोट फुगले देवाचेकृत्य एकाचे त्रास मात्र दुसऱ्यालाच.
५४चोर सोडून सान्याशाला फाशीखर्‍या गुन्हेगाराला शासन न करता दुसर्‍याच निरपराध माणसाला शिक्षा देणे.
५५अन्नाचा येते वास, कोरीचा घेते घासअन्न न खाणे;पण त्यात मन असणे.
५६जळत घर भाड्याने कोण घेणारनुकसान करणार्‍या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार.
५७अपापाचा माल गपापालोकांचा तळतळाट करून मिळवलेले धन झपाट्याने नष्ट होते.
५८जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळे दुसर्‍याच्या स्थितीत आपण स्वत:जावे, तेव्हा तिचे खरे ज्ञान आपणास होते.
५९अर्थी दान महापुण्यगरजू माणसाला दान दिल्यामुळे पुण्य मिळते.
६०तोंड दाबून बुक्यांचा मारएखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्गही बंद करणे.
६१काखेत कळसा गावाला वळसाजवळच असलेली वस्तू शोधण्यास दूर जाणे.
६२काडीची सत्ता आणि लाखाची मत्ता बरोबर होत नाहीजे काम भरपूर पैसा आणि होत नाही, ते थोड्याश्या अधिकाराने होते, संपत्तीपेक्षा सत्ता महत्त्वाची ठरते.
६३आधीच उल्हास त्यात फाल्गुन मासमुळातच आळशी असणाऱ्या माणसांच्या बाबतीत त्यांच्या आळशी वृत्तीला पोषक, अवस्था निर्माण होणे.
६४काठी मारल्याने पाणी दुभंगत नाहीरक्ताचे नाते मोडू तोडू म्हणता तुटत नाही.
६५हरदासाची कथा मूळ पदावर एखाद्या कार्याची दीर्घ चर्चा करून निर्णय न घेता पुन्हा सुरुवातीपासुन चर्चा करणे .
६६आईची माया अन् पोर जाईल वायाफार लाड केले तर मुले बिघडतात.
६७काडीचोर तो माडीचोरएखाद्या माणसाने क्षुल्लक अपराध केला असेल तर त्याचा घडलेल्या एखाद्या मोठ्या अपराधाची संबंध जोडणे.
६८आंधळा मागतो एक डोळा देव देतो दोन डोळेअपेक्षेपेक्षा जास्त फायदा होणे.
६९ज्या गावाच्या बोरी त्याच गावच्या बाभळी एकमेंकाचे वर्म माहीत असणार्‍या माणसांशी गाठ पडणे.तेंव्हा हि म्हण वापरतात .
७०आपण हसे लोळायला, शेंबूड आपल्या नाकालाज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो, तो दोष आपल्या अंगी असणे.
७१जी खोड बाळ ती जन्मकळालहानपणीच्या सवयी जन्मभर टिकतात.
७२काजव्याच्या उजळ त्याच्या अंगाभोवतीगोष्टींचा प्रभाव तेवढ्यापुरताच असतो.
७३ज्याचे खावे मीठ त्याचे करावे निट जो आपल्या वर उपकार करतो त्या उपकार कर्त्याला स्मरण करून त्याच्या यशासाठी प्रयत्न करावेत.
७४आंधळं दळतं कुत्रं पीठ खातंएकाने काम करावे दुसऱ्याने त्याचा फायदा घ्यावा.
७५टाकीचे घाव सोसल्याशिवाय देवपण येत नाहीकष्ट केल्याशिवाय माणूस शहाणा होत नाही.
७६आंधळ्या बहिर्यांची गाठएकमेकांना मदत करण्यास असमर्थ असणार्‍या दोन माणसांची गाठ पडणे.
७७कशात-काय-अन-फाटक्यात-पायवाईटात आणखी वाईट घडणे.
७८अगं अगं म्हशी, मला कुठे नेशी ?चूक स्वतःच करून ती मान्य करावयाची नाही, उलटी ती दुसऱ्याच्या माथी मारून मारून मोकळे व्हायचे.
७९विशी विद्या तिशी धनयोग्य वेळेत योग्य कामे केली की त्यावरून कर्तुत्वाचा अंदाज बांधता येतो.
८०विचाराची तूट तेथे भाषणाला उतमूर्खांच्या गर्दीत नेहमी नुसती बडबड असते.
८१विश्वासही ठेवला घरी चारी सुना गरवार करीविश्वासघात करणे.
८२तितका संतापकामाचा पसारा जितका अधिक तितकी जबाबदारी अधिक असणे.
८३शहाण्याला शब्दाचा मारशहाण्या माणसाला त्याच्या चुकी बाबत शब्दांनी समज दिली तरी ते पुरेसे असते.
८४डोंगर पोखरून उंदीर काढणेप्रचंड परिश्रम घेवूनही अल्प यश प्राप्ती होणे.
८५अडली गाय फटके खायएखादा माणूस अडचणीत सापडला, की त्याला हैराण केले जाते.
८६कांदा पडला पेवात, पिसा हिंडे गावातचुकीच्या मार्गाने शोध घेण्याचा मूर्खपणा करणे.
८७लाज नाही मला कोणी काही म्हणानिर्लज्ज मनुष्य दुसऱ्याच्या टीकेची पर्वा करत नाही.
८८लेकी बोले सुने लागेएकाला उद्देशून पण दुसऱ्याला लागेल असे बोलणे.
८९लोका सांगे ब्रह्मज्ञान स्वतः मात्र कोरडे पाषाणलोकांना उपदेश करायचा पण स्वता मात्र त्याप्रमाणे वागायचे नाही.
९०वळणाचे पाणी वळणावर जाणेनिसर्गाच्या नियमाप्रमाणे ज्या गोष्टी घडायच्या त्या घडतच राहणार.
९१वरातीमागून घोडेयोग्य वेळ निघून गेल्यावर काम करणे.
९२आपला हात जगन्नाथआपली उन्नती आपल्या कर्तृत्वावर अवलंबून असते.
९३करुन करुन भागला, देवध्यानी लागलाभरपूर वाईट कामे करून शेवटी देवपुजेला लागणे.
९४आपला तो बाब्या दुसर्‍याचं ते कारटंस्वत:चे चांगले आणि दुसर्‍यांचे वाईट अशी प्रवृत्ती असणे.
९५टिटवी देखील समुद्र आटवितेछोटा वाटणारा माणूस प्रसंगी महान कार्य करू शकतो.
९६शक्तीपेक्षा युक्ती श्रेष्ठबळाचा वापर करून केलेल्या कार्यापेक्षा बुद्धी चातुर्य दाखवून केलेले कार्य हे अधिक उत्तम असते .
९७का ग बाई रोड (तर म्हणे) गावाची ओढनिरर्थक गोष्टींची काळजी करणे.
९८पी हळद हो गोरी उतावळेपणा दाखविणे.
९९असेल त्या दिवशी दिवाळी नसेल त्यादिवशी शिमगाअनुकूलता असेल तेव्हा चैन करणे आणि नसेल तेव्हा उपवास करण्याची पाळी येणे.
१००काकडीची चोरी फाशीची शिक्षाअपराध खूप लहान; पण त्याला दिली गेलेली शिक्षा मात्र खूप मोठी असणे.
१०१अंगठा सुजला म्हणून डोंगराएवढा होईल का ?कोणत्याही गोष्टीला ठराविक मर्यादा असते.
१०२तुझ माझ जमेना ,तुझ्यावाचून करमेना दोन व्यक्तींमध्ये नुसते वाद होत असतील पण जर त्या व्यक्ती सोबत नसतील तर एकमेकांची आठवण काढत असतील/ त्यांना एकमेका शिवाय करमत नसेल तर तेंव्हा हि म्हण वापरतात.
१०३अवशी खाई तूप आणि सकाळी पाही रूपअतिशय उतावळेपणाची कृती.
१०४बाप दाखव नाहीतर श्राद्ध करदोनपैकी एक पर्याय निवडणे.
१०५अती खाणे मसणात जाणेअति खाणे नुकसानकारक असते.
१०६ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला ,वाण नाही पण गुण लागलावाईट माणसाच्या सहवासामध्ये चांगला माणूसही बिघडतो.
१०७अठरा नखी खेटरे राखी, वीस नखी घर राखीमांजर घराचे तर कुत्रे दाराचे रक्षण करते.
१०८म्हातारीने कोंबडे लपविले म्हणून उजडायचे राहत नाहीनिसर्ग नियमानुसार ज्या घटना घडायच्या त्या घडतातच म्हशीचे दुध काढतांना आधी आचळाला दूध लागावे लागते फायदा उचलण्यासाठी आधी थोडी खुशामत करावी लागते.
१०९यथा राजा तथा प्रजासर्वसामान्य लोक नेहमी मोठ्यांचे किंवा वरिष्ठांचे अनुकरण करतात.
११०या बोटाची थुंकी त्या बोटावर करणेबनवाबनवी करणे.
१११रे माझ्या मागल्याताक कण्या चांगल्या एखाद्याने केलेला उपदेश ऐकून न घेता पूर्वीप्रमाणेच वागणे.
११२ये रे कुत्र्या खा माझा पायआपण होऊन संकट ओढवून घेणे.
११३तेल गेले तूप गेले आणि हाती धुपाटणे राहिलेफायद्याच्या दोन गोष्टीमधून मूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.तेंव्हा हि म्हण वापरतात .
११४अवचित पडे, नि दंडवत घडेस्वतःची चूक झाकण्याचा प्रयत्न करणे.
११५शहाण्याचे खावे जोडे पण मूर्खाचे खाऊ नाही पेढेविद्वान व्यक्तीसोबत राहून  तिच्या कडून चार शब्द ऐकणे हे मुर्खांच्या संगतीपेक्षा कधीही चांगले असते .
११६अवसबाई इकडे पुनवबाई तिकडेएकमेकांच्या अगदी विरुद्ध बाजू.
११७पाण्यात राहुन माशांशी वैर करू नयेज्यांच्या सहवासात राहावे लागते त्यांच्याशी वैर करून नये.
११८अंथरूण पाहून पाय पसरावेआपली ऐपत, वकूब पाहून वागावे.
११९हत्तीचे दात मागे नाही जातमहान समजली जाणारी व्यक्ती शब्द फिरवत नसते .
१२०अंगापेक्षा भोंगा मोठामूळ गोष्टींपेक्षा अनुषांगिक गोष्टींचा बडेजाव मोठा असणे.
१२१शब्दाचा सिंधू आणि अकलेचा बिंदूनिरर्थक बडबड करून मूर्खपणाचे प्रदर्शन करणे .
१२२आपला तो बाब्या दुसर्याचे ते कारटेस्वतःच्या बाबतीत असणारे चांगले विचार दुसऱ्याच्या बाबतीत न ठेवण्याची वृत्ती असणे.
१२३हत्ती गेला अन शेपूट राहिलेकठीण काम संपन्न होत असताना क्षुल्लक कारणासाठी ते काम थांबवणे .
१२४आपली पाठ आपणास दिसत नाहीस्वतःचे दोष स्वतःला कधीच दिसत नाहीत.
१२५कडू कारले तुपात तळले सारखरेत घोळले तरीही कडू ते कडूच किती ही प्रयत्न केला तरीही माणसाचा मूळ स्वभाव बदलत नाही.
१२६आजा मेला नातू झालाएखादे नुकसान झाले असता, त्याच वेळी फायद्याची गोष्ट घडणे.
१२७कावळ्याच्या श्रापाने गाय मरत नाहीकोणत्याही चांगल्या कामात विघ्ने आणणाऱ्या विघ्नसंतोषी लोकांमुळे चांगले काम होण्याचे राहत नाही…ते काम पूर्ण होतेच.
१२८आत्याबाईला जर मिशा असत्या तरनेहमी एखाद्या कामात जर तर या शक्यतांचा विचार करणे.
१२९आपण मेल्यावाचून स्वर्ग दिसत नाहीअनुभवाशिवाय शहाणपण नसते.
१३०कधी तुपाशी तर कधी उपाशीसंसारिक स्थिती नेहमी सारखीच राहत नाही त्यात कधी संपन्नता येते तर कधी विपन्नावस्था येते.
१३१आपले नाक कापून दुसऱ्यास अपशकुनदुसऱ्याचे नुकसान करण्यासाठी प्रथम स्वतःचे नुकसान करून घेणे.
१३२कुडी तशी पुडीदेहाप्रमाणे आहार असतो.
१३३आधीच तारे, त्यात गेले वारेविचित्र व्यक्तीच्या वर्तनात भर पडणारी घटना घडणे.
१३४काठी मारल्याने पानी दुभंगत नाही रक्ताचे नाते तोडून म्हणता तुटत नाही.
१३५आधीच मर्कट तशातही मद्य प्यालाआधीच करामती व त्यात मद्य प्राशन केल्याने अधिकच विचित्र परिस्थिती निर्माण होते.
१३६कोल्हा काकडीला राजीगरजू माणसे छोट्याश्या मदतीने खुश होतात.
१३७अडक्याची अंबा आणि गोंधळाला रुपये बारामुख्य गोष्टीपेक्षा अनुषंगिक गोष्टींचाच खर्च जास्त असणे.
१३८कोरड्याबरोबर ओले ही जळते निरपराध्याची अपराध्यासोबत गणना करणे.
१३९आग रामेश्वरी, बंब सोमेश्वररोग एकीकडे, उपाय भलतीकडे.
१४०कुंपणाने शेत खाल्ले तर दाद न्यावी कुणीकडेराखण दारानेच विश्वासघात करणे .
१४१आग खाईल तो कोळसे ओकेलजशी करणी तसे फळ.
१४२कुत्र्याचे शेपूट नळीत घातले तरी वाकडे ते वाकडेचमूळस्वभाव कधी बदलत नाही.
१४३आठ पूरभय्ये नऊ चौबेखूप निर्बुद्ध लोकांपेक्षा चार बुद्धिमान पुरेसे.
१४४खाऊन माजावे टाकून माजू नये पैशाच्या संपतीचा गैरवापर करू नये.
१४५आधणातले रडतात व सुपातले हसतातसंंकटात असतानाही दुसर्‍याचे दुःख पाहून हसू येते.
१४६खोट्याच्या कपाळी गोटावाईट कृत्य करणार्‍याला माणसाचे शेवटी वाईटच होते.
१४७मुंगीला मिळाला गहू कुठे नेऊ अन् कुठे ठेवूछोट्याशा गोष्टींनीही हुरळून जाणे.
१४८मुंगीला मुताचा पूरलोकांना लहान संकट ही डोंगराएवढी वाटते.
१४९मुलाचे पाय पाळण्यात दिसतातलहान वयातच व्यक्तीच्या गुणदोषांचे दर्शन होते.
१५०मूर्ख लोक भांडते वकील घरी बांधतेमूर्खांचे भांडण, तिसऱ्याचा लाभ.
१५१म्हशीला मणभर दूधमेल्यावर गुणगान करणे.
१५२जशी देणावळ तशी धुणावळमिळणाऱ्या मोबदल्याच्या प्रमाणातच काम करणे.
१५३खाईन तर तुपाशी नाहीतर उपाशीपरिस्थितीशी जुळवून न घेता हट्टीपणाने वागणारा.
१५४जलात राहून माशाशी वैर करू नयेज्यांच्या सहवासात रहावे लागते त्यांच्याशी शत्रुत्व करू नये.
१५५कोंबडे झाकले म्हणून तांबडे फुटायचे राहत नाही जी घटना घडायची असते तिला कितीही टाळायचा प्रयत्न केला तरी टळत नाही .
१५६जळतं घर भाड्याने कोण घेणार ?नुकसान करणाऱ्या गोष्टीचा स्वीकार कोण करणार ? बुडत्या बँकेचा पुढल्या तारखेचा चेक कोण घेणार ?
१५७खाऊ जाणे ते पचवू जाणे एखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यासही समर्थ असतो.
१५८जानवे घातल्याने ब्राह्मण होत नाहीबाह्य देखाव्याने माणूस ज्ञान होत नाही.
१५९काखेत कळसा नि गावाला वळसाएखादी वस्तु जवळ असताना इतरत्र शोध करणे .
१६०जावे त्यांच्या वंशा तेव्हा कळेदुसऱ्याच्या स्थितीत आपण जावे तेव्हा तिचे खरे ज्ञान होते.
१६१खर्‍याला मरण नाहीसत्य कधी लपत नाही, सत्याचा नेहमी विजयच होतो.
१६२जीत्या हुळहुळे आणि मेल्या कानवलेजितेपणी दुर्लक्ष करायचे व मेल्यावर कोड कौतुक करायचे.
१६३खाण तशी मातीआई वडिलाप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन होणे.
१६४जेवेण तर तुपाशी नाही तर उपाशीअतिशय दुराग्रहाचे किंवा हटवादीपणाची वागणे.
१६५गाढवाच्या पाठीवर गोणीएखाद्या गोष्टीची अनूकुलता असून उपयोग नाही. तर तिचा फायदा घेता यायला हवा.
१६६जे न देखे रवि ते देखे कवीजे सूर्य पाहू शकत नाहीत ते कवी कल्पनेने पाहू शकतो.
१६७गरजवंताला अक्कल नसतेगरजेमुळे अडलेल्या व्यक्तीला इतरांच्या म्हणण्यापुढे मान डोलवावी लागते.
१६८जो गुळाने मरतो त्याला विष कशास ?जिथे गोड बोलून काम होते तिथे जालीम उपायांची गरज नसते.
१६९घर ना दार देवळी बिर्‍हाड बायको पोरे नसणारा एकटा पुरुष किंवा शिरावर कोणतीही जाबाबदारी नसलेली व्यक्ती.
१७०ज्या गावच्या बोरी, त्या गावच्या बाभळीएकच स्वभाव असलेल्या माणसाने एकमेकांची वर्मी काढण्यात अर्थ नसतो, कारण एकाच ठिकाणची असल्याने ते एकमेकांना पुरेपूर ओळखतात.
१७१गर्वाचे घर खालीगर्विष्ठ माणसाची फजिती होते
१७२ज्याच्या हाती ससा, तो पारधीज्याच्या हाती वस्तू असते त्याला त्याविषयीचे कर्तृत्व बहाल केले जाते, म्हणजेच एकाचे कर्तृत्व; पण ते दुसऱ्याच्या नावे गाजणे.
१७३गरज सरो  वैध मरो आपले काम झाले की उपकार कर्त्याची पर्वा न करणे.
१७४ज्याचे करावे बरे तो म्हणतो माझेच खरेएखाद्याचे भले करायला जावे तर तो त्या गोष्टीस विरोधच करतो व आपलाच हेका चालवण्याचा प्रयत्न करतो.
१७५गुळाचा गणपती गुळाचाच नैवेद्यज्याची वस्तु त्यालाच भेट देणे.
१७६ज्याची खावी पोळी त्याची वाजवावी टाळीजो आपल्यावर उपकार करतो त्या उपकारकर्त्याचे स्मरण करून गुणगान गावे.
१७७गाजराची पुंगी वाजली तर वाजली नाही तर मोडून खालीएखादी गोष्ट साध्य झाली तर उत्तमच नाही तर तिचा दूसरा उपयोग करून घेणे.
१७८झाकली मूठ सव्वा लाखाचीव्यंग नेहमी झाकून ठेवावे.
१७९गाढवापुढे वाचली गीता अन कालचा गोधळ बरा होता मूर्खाला केलेला उपदेश वाया जातो.
१८०टाकीचे घाव सोसल्यावाचुन देवपण येत नाहीकष्ट सोसल्याशिवाय मोठेपण येत नाही.
१८१गर्जेल तो पडेल काय केवळ गाजावाजा करणार्‍या व्यक्तीच्या हातून फारसे काही घडत नसते.
१८२डोळ्यात केर आणि कानात फुंकररोग एका जागी व उपचार दुसऱ्या जागी.
१८३ढवळ्या शेजारी पवळ्या बांधला वाण नाही, पण गुण लागलावाईट गुण मात्र लवकर लागतात म्हणजेच वाईट माणसांच्या संगतीने चांगला माणूसही बिघडतो.
१८४घरोघरी मातीच्याच चुली सर्वत्र सारखीच परिस्थिती अनुभवास येणे.
१८५ढेकणाच्या संगे हिरा जो भंगला, कुसंगे नाडला साधू तैसावाईट संगतीचे वाईटच परिणाम असतात.
१८६घोडे खाई भाडेधंद्यात फायद्यापेक्षा खर्च जास्त.
१८७तळे राखील तो पाणी चाखीलज्याच्याकडे एखादे काम सोपवले तो त्याच्यापासून काहीतरी फायदा करून घेणारच.
१८८घर फिरले कि वासे फिरतातएखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारेच त्याच्याबरोबर वाईटपणे वागू लागतात.
१८९तरण्याचे कोळसे, म्हातार्‍याला बाळसेअगदी उलट गुणधर्म दिसणे.
१९०घर पहावे बांधून लग्न पहावे करूनअनुभवाने माणूस शहाणा होतो.
१९१तट्टाला टूमणी, तेजीला इशारतजी गोष्ट मूर्खाला शिक्षेने ही समजत नाही ती शहाण्याला मात्र फक्त इशाऱ्याने समजते.
१९२घटका पाणी पिते घड्याळ टोले खाते आपापल्या कर्मानुसार परिणाम भोगावे लागतात.
१९३ताकापुरते रामायणएखाद्याकडून आपले काम होईपर्यंत त्याची खुशामत करणे.
१९४तीन दगडात त्रिभुवन आठवतेसंसार केल्यावरच खरे मर्म कळते.
१९५गाड्याबरोबर नळ्याची यात्रामोठ्यांच्या आश्रयाने लहानांचाही फायदा होतच असतो.
१९६तीथ आहे तर भट नाही, भट आहे तर तीथ नाहीचणे आहेत तर दात नाहीत, दात आहेत तर चणे नाहीत.
१९७थेंबे थेंबे तळे साचेदिसण्यात शुल्लक वाटणाऱ्या वस्तूंचा संग्रह कालांतराने मोठा संचय होतो.
१९८गाढवांचा गोंधळ, लाथांचा सुकाळमूर्ख लोक एकत्र आल्यावर मूर्खपणाचेच कृत्य करणार
१९९थोरा घराचे श्वान सर्व ही देती मानमोठ्या माणसांचा आश्रय हा प्रभावी ठरतो, असा आश्रय घेणाऱ्याला कारण नसताना मोठेपणा दिला जातो.
२००गुरुची विद्या गुरूलाफळली एखाद्याचा डाव त्याच्यावरच उलटणे.
२०१दगडापेक्षा वीट मऊमोठ्या संकटापेक्षा लहान संकट कमी नुकसानकारक ठरतो.
२०२गाव करी ते राव ना करीश्रीमंत व्यक्ति स्वत:च्या बळावर जे करू शकत नाही ते एकीच्या बळावर सामान्य माणसे करू शकतात.
२०३दस की लकडी एक्का बोजाप्रत्येकाने थोडा हातभार लावल्यास सर्वांच्या सहकार्याने मोठे काम पूर्ण होते.
२०४गोरागोमटा कपाळ करंटादिसायला देखणा पण कमनशिबी व्यक्ती.
२०५दहा गेले, पाच उरलेआयुष्य कमी उरणे.
२०६घरचे झाले थोडे, व्याह्याने धाडले घोडेस्वत:च्या कामाचा व्याप अतोनात असताना दुसर्‍यांने आपलेही काम लादणे.
२०७दात कोरून पोट भरत नाहीमोठ्या व्यवहारात थोडीशी काटकसर करून काही उपयोग होत नाही.
२०८चार जणांची आई बाजेवर जीव जाईजबाबदारी अनेकांची असेल तर काळजी कोणीच घेत नाही.
२०९दाम करी काम, बिवी करी सलामपैसे खर्च केले की कोणतेही काम होते.
२१०सारा गांव मामाचा एक नाही कामाचाजवळच्या अशा अनेक व्यक्ती असणे पण त्यापैकी कोणाचाच उपयोग न होणे
२११सगळेच मुसळ केरातमुख्य महत्त्वाच्या गोष्टींकडे दुर्लक्ष झाल्याने घेतलेले सर्व परिश्रम वाया जाणे
२१२सरड्याची धाव कुंपणापर्यंतचप्रत्येकाच्या कामास त्याची शक्ती वा वकूब यांची मर्यादा पडते
२१३समर्थाघरचे श्वान त्याला सर्व देती मानमोठा च्या घरच्या शूद्रालाही मान द्यावा लागतो
२१४संन्याशाच्या लग्नाला शेंडीपासून सुरुवातएखाद्या गोष्टीचा आरंभ मुळापासून करणे
२१५संग तसा रंगसंगती प्रमाणे वर्तन असणे
२१६साप साप म्हणून भुई धोपटणेसंकट नसताना त्याचा अभ्यास निर्माण करणे
२१७सात हात लाकुड नऊ हात ढलपीएखादी गोष्ट खूप फुगवून सांगणे
२१८सांगी तर सांगी म्हणे वडाला वांगीएकदम अशक्य कोटीतील गोष्ट करणे
२१९सुरुवातीलाच माशी शिंकलीआरंभालाच अपशकून
२२०सुंभ जळाला तरी पीळ जात नाहीवैभव गेले तरी ताठा जात नाही
२२१दात आहेत तर चणे नाहीत, चणे आहेत तर दात नाहीतएक गोष्ट अनुकूल असली तरी तिच्या जोडीला आवश्यक ती गोष्ट अनुकूलन नसणे.
२२२चार दिवस सासूचे चार दिवस सुनेचेप्रत्येकाला अनुकूल परिस्थिती येतेच.
२२३दिल चंगा तो कथौटी में गंगाआपले अंतःकरण पवित्र असल्यास पवित्र गंगा आपल्याजवळ असते.
२२४चिंता परा येई घरादुसऱ्याचे वाईट चिंतित राहिले, कि ते आपल्यावरच उलटते.
२२५दिव्याखाली अंधारमोठ्या माणसातदेखील दोष असतो.
२२६चिखलात दगड टाकला आणि अंगावर शिंतोडे घेतलास्वतःच्याच हाताने स्वतःची बदनामी करून घेणे.
२२७दिल्ली तो बहुत दूर हैझालेल्या कामाचा मानाने खूप साध्य करावयाचे बाकी असणे.
२२८चुलीपुढे शिपाई अन घराबाहेर भागुबाईघरात तेवढा शूर पणाचा आव आणायचा पण बाहेर मात्र घाबरायचे.
२२९दिवस बुडाला मजूर उडालारोजाने व मोलाने काम करणारा थोडेच स्वतःचं समजून काम करणार ? त्याची कामाची वेळ संपते ना संपते तोच तो निघून जाणार.
२३०चोर सोडून संन्याशालाच फाशीखर्या अपराधी माणसाला सोडून निरपराधी माणसाला शिक्षा देणे.
२३१दुरून डोंगर साजरेकोणतीही गोष्ट लांबून चांगली दिसते; परंतु जवळ गेल्यावर तिचे खरे स्वरूप कळते.
२३२चोरांच्या हातची लंगोटीज्याच्याकडून काही मिळण्याची आशा नसते त्याच्याकडून थोडेतरी मिळणे.
२३३दुभत्या गाईच्या लाथा गोडज्याच्या पासून काही लाभ होतो, त्याचा त्रासदेखील मनुष्य सहन करतो.
२३४चोराची पावली चोराला ठाऊकवाईट माणसांनाच वाईट माणसांच्या युक्त्या कळतात.
२३५दुसऱ्याच्या डोळ्यातील कुसळ दिसते; पण आपल्या डोळ्यातले मुसळ दिसत नाहीदुसऱ्याचा लहानसा दोष आपल्याला दिसतो; पण स्वार्थामुळे स्वतःच्या मोठ्या दोषांकडे लक्ष जात नाही.
२३६दुधाने तोंड भाजले, कि ताकपण फुंकून प्यावे लागतेएखाद्या बाबतीत अद्दल घडली, की प्रत्येक बाबतीत सावधगिरी बाळगणे.
२३७दाखविलं सोनं हसे मुल तान्हंपैशाचा मोह प्रत्येकालाच असतो. पैशाची लालूच दाखविताच कामे पटकन होतात.
२३८देश तसा वेशपरिस्थितीप्रमाणे बदलणारे वर्तन.
२३९तेरड्याचा रंग तीन दिवसकोणत्याही गोष्टीचा ताजेपणा किंवा नवलाई अगदी कमी वेळ टिकते.
२४०देव तारी त्याला कोण मारी ?देवाची कृपा असल्यास आपले कोणीही वाईट करू शकत नाही.
२४१अगं माझे बायले सर्व तुला वाहिलेआपल्या पत्नीच्या सांगण्यानुसार वागणारी व्यक्ती .
२४२देखल्या देवा दंडवतसहज दिसले म्हणून चौकशी करणे.
२४३तू दळ माझे आणि मी दळण गावच्या पाटलाचेआपले काम दुसऱ्याने करावे आपण मात्र लष्कराच्या भाकरी भाजाव्यात.
२४४देणे कुसळांचे घेणे मुसळाचेपैसे कमी आणि काम जास्त.
२४५मल्हारी माहात्म्यनको तिथे नको ती गोष्ट करणे.
२४६देवा दंडवतएखादी व्यक्ती सहज भेटली तर खुशाली विचारणे.
२४७तुकारामबुवांची मेखन सुटणारी गोष्ट
२४८दैव देते आणि कर्म नेतेनशिबामुळे उत्कर्ष होतो; पण स्वतःच्या कृत्यामुळे नुकसान होते.
२४९आचार भ्रष्टी सदा कष्टीज्यांच्या कडे चांगले आचार विचार नसतात. ते  नेहमी दु:खी असतात 
२५०दैव नाही लल्लाटी, पाऊस पडतो शेताच्या काठीनशिबात नसल्यास जवळ आलेली संधी सुद्धा दूर जाते.
२५१आधी शिदोरी मग जेजूरीआधी भोजन मग देवपूजा
२५२दैव आले द्यायला अन् पदर नाही घ्यायलानशिबाने मिळणे परंतु घेता न येणे
२५३आठ हात लाकूड अन नऊ हात ढिपली अत्यंत मूर्खपणाची अतिशयोक्ती.
२५४दैव उपाशी राही आणि उद्योग पोटभर खाईनशिबावर अवलंबून असणारे उपाशी राहतात तर उद्योगी पोटभर खातात.
२५५आईचा काळ बायकोचा मवाळ आईकडे दुर्लक्ष करून बायकोची काळजी घेणारा
२५६दोन मांडवांचा वऱ्हाडी उपाशीदोन गोष्टीवर अवलंबून असणाऱ्या चे काम होत नाही.
२५७दृष्टीआड सृष्टीआपल्या मागे जे चालते त्याकडे दुर्लक्ष करावे.
२५८कर नाही त्याला डर कशाला ?ज्याने काही गुन्हा किंवा वाईट गोष्ट केली नाही, त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगायचे ?
२५९धर्म करता कर्म उभे राहतेएखादी चांगली गोष्ट करत असताना पुष्कळदा त्यातून नको ती निष्पत्ती होते.
२६०कणगीत दाणा तर भिल उताणागरजेपुरते जवळ असले, कि लोक काम करत नाहीत किंवा कोणाची पर्वा करत नाहीत.
२६१आयत्या बिळात नागोबादुसर्‍याने स्वत:साठी केलेल्या गोष्टीचा आयता फायदा उठविणे.
२६२करावे तसे भरावेजशी कृती केली असेल त्याप्रमाणे चांगले / वाईट फळ मिळणे.
२६३इच्छा तेथे मार्गएखादी गोष्ट करण्याची इच्छा असेल तर काहीतरी मार्ग निघतोच.
२६४करवतीची धार पुढे सरली तरी कापते, मागे सरली तरी कापतेकाही गोष्टी केल्या तरी नुकसान होते नाही केल्या तरी नुकसान होते.
२६५असतील शिते तर जमतील भुतेएखाद्या व्यक्ती कडून फायदा होणार असला की तिच्या भोवती माणसे गोळा होतात.
२६६धनगराची कुत्रे लेंड्यापाशी ना मेंढ्यापाशीकोणत्याच कामाचे नसणे.
२६७करीन ते पूर्वमी करेन ते योग्य, मी म्हणेन ते बरोबर अशा रीतीने वागणे.
२६८धार्याला (मोरीला) बोळा व दरवाजा मोकळाछोट्या गोष्टीची काळजी घेणे परंतु मोठी कडे दुर्लक्ष करणे.
२६९ओळखीचा चोर जीवे न सोडीओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा धोकादायक असतो.
२७०धिटाई खाई मिठाई, गरीब खाई गचांड्यागुंड व आडदांड लोकांचे काम होते तर गरिबांना यातायात करावी लागते.
२७१अगं अगं म्हशी मला कोठे नेशीस्वत:ची चूक मान्य करण्याऐवजी त्यासाठी इतरांवर दोष ठेवणे.
२७२नकटीच्या लग्नाला सतराशे विघ्नेदोषयुक्त काम करणाऱ्यांच्या मार्गात एक सारख्या अनेक अडचणी येतात
२७३तेल गेले तूप गेले हाती धुपाटणे आलेमूर्खपणामुळे एकही गोष्ट साध्य न होणे.
२७४नदीचे मूळ आणि ऋषीचे कूळ पाहू नयेनदीचे उगमस्थान व ऋषीचे कूळ पाहू नये कारण त्यात काहीतरी दोष असतोच.
२७५तोबऱ्याला पुढे, लगामाला पाठीमागेखायला पुढे कामाला मागे.
२७६न कर्त्याचा वार शनिवारएखादे काम मनातून करायचे नसते तो कोणत्या तरी सबबीवर ते टाळतो.
२७७अहो रूपम अहो ध्वनी एकमेकांच्या मर्यादा न दाखवता उलटपक्षी खोटी स्तुती करणे.
२७८नऊ दिवसकोणत्याही गोष्टीचा नवीन पणा काही काळ टिकून कालांतराने तिचे महत्त्व नाहीसे होणे.
२७९आधी पोटोबा मग विठोबाआदी पोटाची सोय पाहावी नंतर देवधर्म करावा.
२८०एकाची जळते दाढी दुसरा त्यावर पेटवू पाहतो विडीदुसऱ्याच्या अडचणींचा विचार न करता त्यातही स्वतःचा फायदा पाहण्याची दृष्टी ठेवणे.
२८१अति तेथे मातीकुठल्याही गोष्टीची अतिशयोक्ती केली कि त्याची माती होते म्हणजेच हाती काहीच लागत नाही/काहीच निष्पन्न होत नाही.
२८२नागेश्वराला नागवून सोमेश्वराला वात लावणेएकाचे लुटून दुसऱ्याला दान करणे
२८३एकाने गाय मारली म्हणून दुसऱ्याने वासरु मारु नयेदुसऱ्याने केलेल्या मोठ्या वाईट गोष्टींकडे बोट दाखवून आपण केलेल्या वाईट गोष्टीचे समर्थन करू नये.
२८४नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळानाव मोठे लक्षण खोटे.
२८५तोंड दाबून बुक्क्यांचा मारएखाद्याला विनाकारण शिक्षा करणे आणि त्याला त्याबद्दल तक्रार करण्याचा मार्ग मोकळा न ठेवणे.
२८६नाव देवाचे आणि गाव पुजाऱ्याचेदेवाच्या नावाने स्वार्थ जपणे.
२८७आपलेच दात अन आपलेच ओठ आपल्याच माणसाने चूक केल्यावर अडचणीचे स्थिती निर्माण होणे.
२८८एका मान्यात दोन तलवारी राहात नाहीतदोन तेजस्वी माणसे गुण्या-गोविंदाने राहू शकत नाहीत.
२८९आपला तो बाब्या दुसर्‍याचं कारटंस्वत:चे चांगले आणि दुसर्‍यांचे वाईट अशी प्रवृत्ती असणे.
२९०ऐंशी तेथे पंचाऐंशीअतिशय उधळेपणाची कृती.
२९१आंधळे दळते कुत्रं पीठ खाते एकानं काम करावं आणि दुसर्‍यांनं त्याचा फायदा घ्यावा.
२९२हत्तीच्या दाढे मध्ये मिऱ्याचा दाणामोठ्या उपायांची गरज असताना अतिशय छोटे उपाय करावे
२९३एकावे जनाचे करावे मनाचेलोकांचे ऐकून घ्यावे आणि आपल्या मनाला जे योग्य वाटेल ते करावे.
२९४औटघटकेचे राज्यअल्पकाळ टिकणारी गोष्ट.
२९५नळी फुंकली सोनारे इकडून तिकडे गेले वारेकेलेला उपदेश निष्फळ ठरणे. पालथ्या घड्यावर पाणी ओतण्याचा प्रकार. उपदेशाचा शून्य परिणाम होणे.
२९६ओझे उचलू तर म्हणे बाजीराव कोठे?सांगितलेले काम सोडून नुसत्या चौकशा करणे.
२९७नाकापेक्षा मोती जडमालकापेक्षा नोकराचे प्रतिष्ठा वाढणे
२९८ऐरावत रत्न थोर | त्यासी अंकुशाचा मार |मोठ्या व्यक्तीला यातनाही तेवढ्यात असतात.
२९९हृदयाचा उन्हाळा आणि डोळ्यांच्या पावसाळाखोटे अश्रू ढाळणे
३००नाक दाबले, की तोंड उघडतेएखाद्या माणसाचे वर्म जाणून त्यावर योग्य दिशेने दबाव आणला, की चुटकीसरशी ताबडतोब हवे ते काम करून घेता येते.
३०१आधी बुद्धी जाते नंतर लक्ष्मी जातेअगोदर आचरण बिघडते नंतर दशा बदलते.
३०२नागव्यापाशी उघडा गेला, सारी रात्र हिवाने मेलाआधीच दरिद्री असणाऱ्याकडे मदतीला जाणे.
३०३ओळखीचा चोर जीवे न सोडलीओळखीचा शत्रू हा अनोळखी शत्रूपेक्षा भयंकर असतो.
३०४नागिन पोसली आणि पोसणाराला डसलीवाईट गोष्ट जवळ बाळगल्या वर ती कधी ना कधी उलटतेच
३०५आईजीच्या जीवावर बाईजी उदारदुसर्‍याचा पैसा खर्च करून औदार्य दाखविणे.
३०६हत्तीच्या पायी येते आणि मुंगीच्या पायी जातेआजार, संकटे येतात ती लवकर आणि मोठ्या प्रमाणावर येतात पण कमी होताना हळूहळू कमी होतात
३०७हाजिर तो वजीरजो ऐन वेळेला हजर असतो त्याचाच फायदा होतो
३०८ओढ फुटो (तुटो) किंवा खोकाळ फुटो/ शेंडी तुटो की तारंबी तुटोकोणत्याही परिस्थितीत काम तडीस नेणे.
३०९स्नान करून पुण्य घडे तर पाण्यात बेडूक काय थोडेवरवरच्या अवडंबराने पुण्य मिळत नाही
३१०नाचता येईना अंगण वाकडेआपल्याला एखादे काम करता येत नसेल तेव्हा आपला कमीपणा लपविण्यासाठी संबंधित गोष्टीत दोष दाखवणे
३११आलीया भोगाशी असावे सादर कुरकुर न करता निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.
३१२हत्ती गेला पण शेपूट राहिलेकामाच्या बहुतेक भाग पूर्ण झालं आणि फक्त थोडे शिल्लक राहिला
३१३नावडतीचे मीठ आळणीआपल्या विरोधात असणाऱ्या माणसाने कोणतीही गोष्ट किती चांगली केली तरी आपल्याला ती वाईटच दिसते
३१४हत्ती बुडतो अन् शेळी ठाव मागतेजेथे भलेभले हात टेकतात तेथे लहान बडेजाव दाखवितात
३१५उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशालाकुठलेही कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो
३१६निंदकाचे घर असावे शेजारीनिंदा करणारा माणूस उपयोगी ठरतो त्यामुळे आपले दोष कळतात
३१७हात फिरे तिथे लक्ष्मी वसेउद्योगी माणसाच्या घरी संपत्ती नांदते
३१८हात ओला तर मित्र भलाम्हणजेच तुमच्या पासून काही फायदा होणार असेल तर लोक तुमचे गोडवे गातात
३१९उंदराला मांजराची साक्षदोघेही एकमेकांचे साक्षीदार असलेली परिस्थिती.
३२०नेसेन तर पैठणी (शालू) च नेसेन, नाही तर नागवी बसेनअतिशय हटवादीपणाची वर्तन करणे
३२१आपण हसे लोकाला, शेंबूड आपल्या नाकालाज्या दोषाबद्दल आपण दुसर्‍याला हसतो. तोच दोष आपल्या अंगी असणे.
३२२हलवायाच्या घरावर तुळशीपत्रपरस्पर दुसऱ्याची वस्तू तिसर्‍याला देणे स्वतःला झीज लागू न देणे
३२३पळसाला पाने तीनचसर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे
३२४इच्छा परा ते येई घराआपण जे दुसऱ्याच्या बाबतीत चिंतितो तेच आपल्या वाट्याला येणे.
३२५उधारीचे पोते सव्वाहात रितेउधारी घेतलेल्या गोष्टीत तोटा ठरलेलाच असतो.
३२६पडलेले शेण माती घेऊन उठतेएखाद्या चांगल्या माणसावर काहीतरी ठपका आला आणि त्याने किती जरी निवारण केले तरी त्याच्या चारित्र्यावर थोडा का होईना डाग हा पडतोच
३२७हिरा तो हिरा गार तो गारगुणी माणसाचे गुण प्रकट झाल्यावाचून राहत नाहीत
३२८अति शहाणा त्याचा बैल रिकामा प्रत्येक कामामध्ये जास्त चिकित्सा व अति करत बसल्यास कोणतेही काम पूर्ण होत नाही. 
३२९उडत्या पाखरची पिसे मोजणेअगदी सहजपणे अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.
३३०हातच्या काकणाला आरसा कशालास्पष्ट असलेल्या गोष्टीला पुरावा नको
३३१हिऱ्या पोटी गारगोटीचांगल्या च्या पोटी नाठाळ
३३२पदरी पडले पवित्र झालेकोणती गोष्ट एकदा स्वीकारली कितीला नाव ठेवणे उपयोगाचे नसते
३३३आपल्याच पोळीवर तूप ओढणेफक्त स्वतःचाच तेवढा फायदा साधून घेणे.
३३४उघड्या डोळ्याने प्राण जात नाहीएखादी गोष्ट आपल्या डोळ्यादेखत घडत असताना तिचा प्रतिकार केल्यावाचून आपल्याला राहवत नाही.
३३५होळी जळाली आणि थंडी पळालीहोळीनंतर थंडी कमी होते
३३६अचाट खाणे मसणात जाणेखाण्यापिण्यात अतिरके झाल्यास परिणाम वाईट होतो.
३३७हातचे सोडून पळत्याच्या मागे लागणेजे आपल्या हातात आहे ते सोडून दुसरे मिळेल या आशेने हातातली सोडण्याची पाळी येणे
३३८पायाची वाहन पायीच बरीमूर्ख माणसाला अधिक सन्मान दिला तर तो शेफारतो.
३३९श्रीच्या मागोमाग ग येतोसंपत्तीबरोबर गर्व येतो
३४०उंबर पिकले आणि नडगीचे (अस्वलाचे) डोळे आलेफायद्याची वेळी येणे; पण लाभ न घेता येणे.
३४१पाचामुखी परमेश्वरबहुसंख्य लोक म्हणतील तेच खरे मानावे
३४२पाप आढ्यावर बोंबलतेपाप उघड झाल्याशिवाय राहत नाही
३४३आपलेच दात आपलेच ओठआपल्याच माणसाने चूक केल्यास अडचणीची परिस्थिती निर्माण होते.
३४४पाची बोटे सारखी नसतातसर्वच माणसे सारख्याच स्वभावाची नसतात
३४५एका म्यानात दोन तलवारी राहू शकत नाहीत दोन तेजस्वी माणसे एकत्र सुखाने राहू शकत नाहीत .
३४६पायलीची सामसूम चिपट्याची धामधूमजिथे मोठी शांत असतात तेथे छोट्यांचा बडेजाव असतो
३४७उडाला तर कावळा, बुडाला तर बेडूकएखाद्या गोष्टीची परीक्षा होण्यासाठी काही काळ वाट पहावी लागते.
३४८एका हाताने टाळी वाजत नाहीएखादया कृत्यात कोण्या एकाला दोषी धरता येत नाही .
३४९पाण्यामध्ये मासा झोप घेतो कैसा जावे त्याच्या वंशा तेव्हा कळेअनुभव घेतल्याशिवाय शहाणपण येत नाही
३५०उडत्या पाखराची पिसे मोजणेअगदी सहज चालता – चालता एखाद्या अवघड गोष्टीची परीक्षा करणे.
३५१पाहुनी आली आणि म्होतुर लावून गेलीपाहुणे म्हणून येणे आणि नुकसान करून जाणे
३५२उतावळा नवरा गुडघ्याला बाशिंगअतिशय उतावीळपणाचे वर्तन करणे.
३५३पी हळद नि हो गोरीकोणत्याही बाबतीत उतावळेपणा करणे
३५४पुत्र मागण्यास गेली भ्रतार नवरा घालवून आलीफायदा होईल म्हणून जाणे परंतु नुकसान होणे
३५५पुढच्याच ठेच मागचा शहाणादुसऱ्याच्या अनुभवावरून मनुष्य काही बोध घेतो व सावधपणे वागतो
३५६एका माळेचे मणीसगळीच माणसे सारख्या स्वभावाची.
३५७पुढे तिखट मागे पोचटदिसायला फार मोठी पण प्रत्यक्षात तसे नसणारे
३५८पै दक्षिण लक्ष प्रदक्षिणापैसा कमी काम जास्त
३५९कधी गाडीवर नाव तर कधी नावेवर गाडी कधी गरीबी तर कधी श्रीमंती येणे.
३६०कर नाही तर डर कशालाज्याने गुन्हा केला नाही त्याने शिक्षा होण्याचे भय कशाला बाळगावयाचेकरावे तसे भरावे 
३६१पोटी कस्तुरी वासासाठी फिरे भिरीभिरीस्वतः जवळच असणारी वस्तू शोधण्यासाठी इतरत्र फिरणे
३६२शितावरून भाताची परीक्षावस्तूच्या लहान भागावरून त्या संपूर्ण वस्तूची परीक्षा होती
३६३शेरास सव्वाशेरचोरावर मोर एकाला दुसरा वरचढ भेटणे
३६४शेजी देईल काय आणि मन धायेल काय ?शेजारणीने एखादा पदार्थ सढळ हाताने करून दिला तरीच मनाची तृप्ति होऊ शकत नाही
३६५शेजीबाईची कढी, धावधाव वाढीएकाची वस्तू घेऊन दुसऱ्यावर उपकार दाखविणे
३६६शुद्ध बीजापोटी फळे रसाळ गोमटीचांगल्या च्या पोटी चांगल्याच गोष्टी येतात
३६७ऐकावे जनाचे करावे मनाचेलोकांचे ऐकून घ्यावे व मग आपल्याला जे योग्य वाटेल ते करावे.
३६८उतावळी बावरी (नवरी) म्हातार्‍याची नवरीअति उतावळेपणा नुकसान कारक असतो.
३६९पोर होईल ना व सवत साहिनाआपल्याकडून होत नाही व दुसऱ्यालाही करू द्यायचे नाही
३७०कानामगून आली आणि तिखट झालीमागून येऊन वरचढ होणे.
३७१फासा पडेल तो डाव राजा बोलेल तो न्यायराजाने दिलेला न्याय मनाविरुद्ध असला किंवा चुकीचा असला तरी तो मानावा लागतो
३७२फुले वेचली तिथे गोवर्या वेचणेजेथे सुख भोगले तेथे वाईट दिवस पाहण्याचे नशिबी येणे
३७३कुर्‍हाडीचा दांडा गोतास काळआपलाच माणूस आपल्या नाशाला कारणीभूत होतो.
३७४उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे कितीजे काम करायचे असते सोडून देऊन वायफळ चौकशा करणे.
३७५उथळ पाण्याला खळखळाट फारअंगी थोडासा गुण असणारा माणूस जास्त बढाई मारतो.
३७६काळ आला होता. पण वेळ आली नव्हतीनाश होण्याची वेळ आली असताना थोडक्यात बचावणे.
३७७फुल ना फुलाची पाकळीवास्तविक जितके द्यायला पाहिजे तितके देण्याचे सामर्थ्य नसल्यामुळे त्यापेक्षा पुष्कळ कमी देणे
३७८एका पिसाने मोर होत नाहीथोड्याश्या यशाने हुरळून जाणे
३७९उस गोड लागला म्हणून मुळासकट खाऊ नयेएखाद्याच्या चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.
३८०फुटका डोळा काजळाने साजरा करावाआपल्या अंगचा जो दोष नाहीसा होण्यासारखा नसतो तो झाकता येईल तितका झाकावा
३८१एका खांबावर द्वारकाएकाच व्यक्तीवर सर्व जबाबदाऱ्या असणे.
३८२केळी खाता हरखले, हिशेब देता चरकलेएखाद्या गोष्टीचा लाभ घेताना गंमत वाटते मात्र पैसे देताना जीव मेटाकुटीस येतो.
३८३बडा घर पोकळ वासादिसण्या श्रीमंती पण प्रत्यक्षात तिचा अभाव
३८४उधारीची पोते, सव्वा हात रितेउधारीने घेतलेला माल नेहमीच कमी भरतो.
३८५केळीला नारळी अन घर चंद्रमौळीअत्यंत दारिद्र्याची अवस्था येणे.
३८६एक ना घड भारभर चिंध्या एकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्यावर सर्वच कामे अर्थवट होण्याची अवस्था.
३८७उद्योगाचे घरी रिद्धी – सिद्धी पाणी भरीजेथे उद्योग असतो तेथे संपत्ती येते.
३८८केस उपटल्याने का मढे हलके होते ?जेथे मोठ्या उपायांची गरज असते तेथे छोट्या उपायांनी काही होत नाही.
३८९एका कानावर पगडी, घरी बाईल उघडीबाहेर बडेजाव पण घरी दारिद्र्य
३९०बळी तो कान पिळीबलवान मनुष्य इतरांवर सत्ता गाजवितो
३९१कोठे इंद्राचा ऐरावत, कोठे श्यामभट्टाची तट्टाणीमहान गोष्टींबरोबर शुल्लक गोष्टींची तुलना करणे.
३९२बकरीचे शेपूट माशाही वारीना व लाजही राखीनानिरुपयोगी गोष्ट
३९३कोणाच्या गाई म्हशी आणि कोणाला उठा बशीचूक एकाची शिक्षा दुसऱ्याला
३९४उभारले राजवाडे तेथे आले मनकवडेश्रीमंती आली की, तिच्या मागोमाग हाजी हाजी करणारेही येतातच.
३९५कामापुरता मामा ताकापुरती आजी आपले काम करून घेईपर्यंत एखाद्याशी गोड बोलणे.
३९६कोळसा उगाळावा तितका काळाचवाईट गोष्टीबाबत जितकी चर्चा करावी तितकीच ती वाईट ठरते.
३९७बाप से बेटा सवाईवडिलांपेक्षा मुलगा अधिक कर्तबगार
३९८खर्चणार्याचे खर्चते आणि कोठावळ्याचे पोट दुखतेखर्च करणार्‍याचा खर्च होतो ; तो त्याला मान्य ही असतो; परंतु दुसराच एखादा त्याबद्दल कुरकुर करतो.
३९९बाप तसा बेटाबापाच्या अंगचे गुण मुलात उतरणे
४००खऱ्याला मरण नाहीखरे कधीच लपत नाही.
४०१बावळी मुद्रा देवळी निद्रादिसण्यास बावळट पण व्यवहारचतुर माणूस
४०२खाई त्याला खवखवेजो वाईट काम करतो त्याला मनात धास्ती वाटते.
४०३उभ्याने यावे आणि ओणव्याने जावेयेते वेळी ताठ मानेने यावे आणि जातेवेळी खाली मान घालून जाणे.
४०४जारात तुरी भट भटणीला मारीकाल्पनिक गोष्टीवरुन भांडण करणे
४०५उसाच्या पोटी कापूससद्गुणी माणसाच्या पोटी दुर्गुणी संपत संतती.
४०६खाऊ जाणे तो पचवू जाणेएखादे कृत्य धाडसाने करणारा त्याचे परिणाम भोगण्यास ही समर्थ असतो.
४०७बारक्या फणसाला म्हैस राखणज्याच्या पासून धोका आहे त्याच्याकडे संरक्षणाची जबाबदारी सोपविणे
४०८खान तशी मातीआई-वडिलांप्रमाणे त्यांच्या मुलांचे वर्तन असणे.
४०९ऊराचे खुराडे आणि चुलीचे तुणतुणेअतिशय हलाखीची स्थिती.
४१०बुडत्याला काडीचा आधारघोर संकट काळी मिळालेली थोडीशी मदत देखील महत्त्वाची ठरते
४११खायला काळ भुईला भारनिरूपयोगी मनुष्य सर्वांनाच भारभूत होतो.
४१२बैल गेला आणि झोपा केलाएखादी गोष्ट होऊन गेल्यावर तिचे निवारण करण्यासाठी केलेली व्यवस्था व्यर्थ ठरते
४१३ग ची बाधा झालीगर्व चढणे
४१४बोलेल तो करेलकाय केवळ बडबड करणाऱ्याकडून काहीही होऊ शकत नाही
४१५ऊस गोड लागला म्हणून मुळासगट खाऊ नयेकोणत्याही चांगल्या गोष्टीचा किंवा चांगुलपणाचा प्रमाणाबाहेर फायदा घेऊ नये.
४१६गरज सरो, वैद्य मरोएखाद्या माणसाची आपल्याला गरज असेपर्यंत त्याच्याशी संबंध ठेवणे व गरज संपल्यावर ओळखही न दाखवणे.
४१७एक कोल्हा सतरा ठिकाणी व्यालाएका व्यक्तीपासून अनेक ठिकाणी उपद्रव होणे.
४१८एक ना धड भाराभर चिंध्याएकाच वेळी अनेक कामे करायला घेतल्याने सर्वच कामे अर्धवट होण्याची अवस्था.
४१९बोडकी आली व केस कर झालीविधवा आली अन लग्न लावून गेली
४२०गरजेल तो पडेल कायकेवळ बडबडणार्या माणसाकडून काही घडत नाही.
४२१भटाला दिली ओसरी भट हातपाय पसरीएखाद्याला आश्रय दिला तर तो त्यावर समाधान न मानता अधिक फायदा घेण्याचा प्रयत्न करतो
४२२गळ्यात पडले झुंड हसून केले गोडगळ्यात पडल्यावर वाईट गोष्टी सुद्धा गोड मानून घ्यावे लागते.
४२३भरवशाच्या म्हशीला टोणगाज्या व्यक्तीवर अति विश्वास आहे नेमक्या अशाच व्यक्ती कडून विश्वासघात होणे
४२४घडाई परिस मडाई जास्तमुख्य गोष्टीपेक्षा आनुषंगिक गोष्टींचा खर्च जास्त असणे.
४२५गळ्यातले तुटले ओटीत पडलेनुकसान होता होता टळणे.
४२६भित्यापाठी ब्रह्मराक्षस बिद्रीव्यक्ती काही कारण नसताना भीत असते
४२७गाढवाचा गोंधळ व लाथांचा सुकाळमूर्खांच्या गोंधळात एकमेकांवर दोषारोप करण्यात वेळ जातो.
४२८भिंतीला कान असतातगुप्त गोष्ट उघड झाल्याशिवाय राहात नाही
४२९गाढवापुढे वाचली गीता, कालचा गोंधळ बरा होतामुर्खाला कितीही उद्देश केला तरी त्याचा उपयोग नसतो.
४३०भीड भिकेची बहीणउगाच मनात भीती बाळगून आपण एखाद्याला नकार देऊ शकलो नाही तर शेवटी आपणावर भीक मागण्याची पाळी येणे
४३१गाढवाला गुळाची चव काय ?ज्याला एखाद्या गोष्टीचा गंध नाही त्याला त्या गोष्टीचे महत्त्व कळू शकत नाही.
४३२भीक नको पण कुत्रा आवरएखाद्याच्या मनात नसले तर त्याने मदत करू नये परंतु निदान आपल्या कार्यात अडथळा आणू नये अशी स्थिती
४३३गाय व्याली, शिंगी झालीअघटित घटना घडणे.
४३४वारा पाहून पाठ फिरविणेपरिस्थिती पाहून वर्तन करणे
४३५वाहत्या गंगेत हात हात धुणे किंवा आपल्या तव्यावर पोळी भाजून घेणेसर्व साधने अनुकूल असली की होईल तो फायदा करून घेणे
४३६वासरात लंगडी गाय शहाणीमूर्ख माणसा अल्पज्ञान असणारा श्रेष्ठ असतो
४३७वाघ म्हटले तरी खातो आणि वाघोबा म्हटले तरी खातोचवाईट व्यक्तीला चांगली म्हंटले किंवा वाईट तरी त्रास द्यायचा तो देणारच
४३८विंचवाचे बिऱ्हाड पाठीवरगरजेपुरते गोष्टी घेऊन फिरणे
४३९घरचे झाले थोडे व्याह्याने धाडले घोडेअडचणीत आणखी भर पडण्याची घटना घडणे
४४०भागीचे घोडे की किवणाने मेलेभागीदारीतील या गोष्टीचा लाभ सर्वच घेतात काळजी मात्र कोणीच घेत नाही
४४१घर फिरले म्हणजे घराचे वासेही फिरतातएखाद्यावर प्रतिकूल परिस्थिती आली म्हणजे सारे त्याच्याशी वाईटपणे वागू लागतात.
४४२चवलीची कोंबडी आणि पावली फळणावळमुख्य गोष्टीपेक्षा देखभालीचा खर्च जास्त असणे.
४४३गाव करी ते राव न करीश्रीमंत व्यक्ती स्वतःच्या बळावर जे करू शकणार नाही ते सामान्य माणसे एकीच्या बळावर करू शकतात.
४४४घरोघरी मातीच्या चुलीएखाद्या बाबतीत सामान्यता सर्वत्र सारखीच परिस्थिती असणे.
४४५मऊ सापडले म्हणून कोपराने खणू नयेकोणाच्याही चांगुलपणाचा गैरफायदा घेऊ नये
४४६घेता दिवाळी देता शिमगाघ्यायला आनंद वाटतो तर द्यायच्या वेळी मात्र बोंबाबोंब.
४४७गोगलगाय न पोटात पायबाहेरून दिसणारी पण मनात कपट असणारी व गुप्तपणे खोडसाळपणा करणारी व्यक्ती.
४४८मनात मांडे पदरात धोंडेकेवळ मोठ मोठी मनोराज्य करायचे परंतु प्रत्यक्षात पदरात काहीही पडत नाही अशी स्थिती
४४९घोडे कमावते आणि गाढव खातेएकाने कष्ट करावे व निरुपयोगी व्यक्तीने त्याचा गैर फायदा घ्यावा.
४५०उचल पत्रावळी, म्हणे जेवणारे किती?जे काम करायचे ते सोडून देऊन भलत्याच चौकशा करणे.
४५१मनी वसे ते स्वप्नी दिसेज्या गोष्टींचा आपण सतत ध्यास लागलेला असतो ती गोष्ट स्वप्नात दिसणे
४५२ईश्वर जन्मास घालतो त्याचे पदरी शेर बांधतोजन्मास आलेल्याचे पालन पोषण होतेच.
४५३नाही पण जण्याची तरी असावीएखादी वाईट कृत्य करताना म्हणाला काही वाटले नाही तरी जगाला काय वाटेल याचा विचार करावा
४५४मन जाणे पाप आपणकेलेले पाप दुसऱ्याला कळाले नाही तरी ज्याचे त्याला ते माहीत असतेच
४५५मन राजा मन प्रजाहुकुम करणारे आपले मनच ते पाळणारे ही आपली मनच असते
४५६आलिया भोगासी असावे सादरतक्रार व कुरकुर निर्माण झालेली परिस्थिती स्वीकारणे.
४५७आवळा देऊन कोहळा काढणेआपला स्वार्थ साधण्यासाठी एखाद्या व्यक्तीला लहान वस्तू देऊन मोठी वस्तू मिळविणे.
४५८इकडे आड तिकडे विहीरदोन्ही बाजूंनी सारखीच अडचणीची स्थिती निर्माण होणे.
४५९उठता लाथ बसता बुक्कीप्रत्येक कृत्याबद्दल आदर घडविण्यासाठी पुन्हापुन्हा शिक्षा करणे.
४६०इन मीन साडेतीनएखाद्या करण्यासाठी अगदी कमीत कमी लोक हजर असणे.
४६१उचलली जीभ लावली टाळ्यालादुष्परिणामाचा विचार न करता बोलणे
४६२उंदराला मांजर साक्षज्याचे एखाद्या गोष्टीत हित आहे त्याला त्या गोष्टीबाबत विचारणे व्यर्थ असते किंवा एखादे वाईट कृत्य करत असताना एकमेकांना दुजोरा देणे.
४६३उंदीर गेला लुटी आणल्या दोन मुठीप्रत्येक मनुष्य आपल्या क्षमतेनुसार काम करतो.
४६४उकराल माती तर पिकतील मोतीमशागत केल्यास चांगले पीक येते.
४६५उखळात डोके घातल्यावर मुसळाची भीती कशाला?एखादे कार्य अंगावर घेतल्यानंतर त्यासाठी पडणाऱ्या श्रमांचा विचार करायचा नसतो.
४६६इच्छिलेले जर घडते तर भिक्षूकही राजे होतेइच्छेप्रमाणे सारे घडले तर सारेच लोक धनवान झाले असते.
Share this Post